Rối loạn nhân cách thường bắt đầu trở nên rõ ràng trong giai đoạn muộn ở độ tuổi vị thành niên hoặc giai đoạn đầu ở độ tuổi người lớn, và các đặc tính và các triệu chứng của chúng khác nhau đáng kể về mức độ kéo dài của chúng; nhiều trường hợp cần thời gian để giải quyết.

Khoảng 10% dân số nói chung và tới một nửa số bệnh nhân tâm thần ở các đơn vị bệnh viện và phòng khám có rối loạn nhân cách. Nhìn chung, không có sự khác biệt rõ ràng về giới tính, tầng lớp kinh tế xã hội và chủng tộc của người mắc RLNC.

Tuy nhiên,  Rối loạn nhân cách được cho là có ảnh hưởng đến phụ nữ nhiều hơn nam giới đặc biệt là rối loạn nhân cách ranh giới với tỉ lệ 3:1 ở phụ nữ nhiều hơn nam giới. Bệnh có thể ảnh hưởng đến bệnh nhân ở mọi lứa tuổi.

Đối với hầu hết các rối loạn nhân cách, tỉ lệ di truyền khoảng 50%, tương đương hoặc cao hơn nhiều so với nhiều rối loạn tâm thần điển hình khác. Tỉ lệ di truyền này đối ngược với giả thuyết chung rằng các rối loạn nhân cách là những khiếm khuyết về nhân cách chủ yếu hình thành bởi một môi trường bất lợi.

Phân loại RLNC

DSM-5

DSM-5  chia 10 loại RLNC thành các nhóm nhỏ với đặc trưng hành vi tương tự bao gồm:

Nhóm A  được đặc trưng bởi tính kỳ quặc hoặc lập dị bao gồm:

• Rối loạn nhân cách Paranoid (Hoang tưởng):  Những người mắc chứng hoang tưởng rất không tin tưởng vào người khác và nghi ngờ về động cơ của họ. Họ có xu hướng tin cực đoan rằng ai đó luôn tìm cách hãm hại mình.
• Rối loạn nhân cách phân liệt:  Những người mắc chứng rối loạn này thể hiện sự ít quan tâm đến việc hình thành các mối quan hệ với người khác. Hoặc họ ít tham gia vào các tương tác xã hội. Họ thường ít tương tác xã hội bình thường, vì vậy họ có vẻ lãnh cảm về mặt cảm xúc.
• Rối loạn nhân cách thể phân lập: N gười bệnh tin rằng họ có thể ảnh hưởng đến mọi người xung quanh hoặc các sự kiện bằng suy nghĩ của họ. Họ thường xuyên hiểu sai hành vi hoặc lời nói của người khác. Điều này khiến họ có những phản ứng cảm xúc không phù hợp. Họ có xu hướng tránh né các mối quan hệ thân mật, đặc trưng bởi sự kỳ quái, khác người.

Nhóm B được đặc trưng bởi tính kịch tính, xúc cảm, hoặc thất thường bao gồm:

• Rối loạn nhân cách chống đối xã hội:  Những người mắc chứng chống đối xã hội có xu hướng thao túng hoặc hành động gây hại đến người khác mà không cảm thấy hối hận về hành động của họ. Họ có thể nói dối, ăn cắp hoặc lạm dụng rượu hoặc chất kích thích.
• Rối loạn nhân cách ranh giới:  Những người mắc loại rối loạn này thường cảm thấy trống rỗng và bị bỏ rơi bất kể gia đình hay cộng đồng hỗ trợ. Họ có thể gặp khó khăn khi đối phó với các sự kiện căng thẳng. Người bệnh có thể có những cơn hoang tưởng. Họ cũng có xu hướng tham gia vào các hành vi nguy hiểm và bốc đồng, chẳng hạn như quan hệ tình dục không an toàn, uống rượu say và đánh bạc.
• Rối loạn nhân cách kịch tính : Tình trạng kịch tính, mọi người thường cố gắng thu hút sự chú ý nhiều hơn bằng cách kịch tính hóa mọi thứ lên hoặc khiêu khích tình dục. Họ dễ bị ảnh hưởng bởi những người khác và cực kỳ nhạy cảm với những lời chỉ trích hoặc không tán thành.
• Rối loạn nhân cách ái kỷ (tự yêu bản thân):  Những người mắc chứng ái kỷ tin rằng họ quan trọng hơn những người khác. Họ có xu hướng phóng đại thành tích của họ, tự khoe khoang về sự hấp dẫn hoặc thành công của mình. Họ có một nhu cầu sâu sắc về sự được ngưỡng mộ, nhưng thiếu sự đồng cảm với người khác.

Nhóm C được đặc trưng bởi đặc tính lo âu hoặc sợ hãi bao gồm:

• Rối loạn nhân cách né tránh:  Những người mắc loại rối loạn này thường trải qua cảm giác không thỏa đáng, kém cỏi hoặc không được thu hút. Họ né tránh sự tiếp xúc giữa các cá nhân do tính nhạy cảm về sự bị từ chối và sự chỉ trích từ người khác. Họ tránh tham gia vào các hoạt động mới hoặc kết bạn.
• Rối loạn nhân cách phụ thuộc: Chủ thể có tính phục tùng và  phụ thuộc cao. Họ phụ thuộc rất nhiều vào người khác để đáp ứng nhu cầu về cảm xúc và thể chất chủ yếu mang đến cho họ cảm giác được chăm sóc. Họ thường tránh ở một mình. Họ thường xuyên cần sự yên tâm khi đưa ra quyết định. Họ cũng có thể thường xuyên chịu đựng sự lạm dụng thể chất và lời nói từ người khác.
• Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế (Ám ảnh nghi thức):  Những người mắc chứng rối loan ám ảnh cưỡng chế có nhu cầu quá cao về trật tự theo chủ nghĩa hoàn hảo. Họ tuân thủ mạnh mẽ các quy tắc và quy định một cách cứng nhắc thậm chí là bướng bỉnh. Họ cảm thấy vô cùng khó chịu khi sự hoàn hảo không đạt được những điều mà mình đặt ra. Họ thậm chí có thể bỏ bê các mối quan hệ cá nhân để tập trung vào việc làm cho một dự án trở nên hoàn hảo.

Các trường phái Pháp

Các trường phái Pháp có quan điểm xem các RLNC như một dạng bệnh “nhẹ” hoặc tạo cơ địa cho các bệnh lý tâm thần thực thụ. Trong đó quan điểm của Kemberg rất được ưa chuộng. Theo đó, ông chia RLNC thành 3 nhóm theo bản chất bệnh lý :

• Nhóm tính cách cao: dạng loạn thần kinh (Hystérie, lệ thuộc, suy nhược thần kinh, nhân cách thời kỳ hậu môn, ám ảnh cưỡng chế)
• Nhóm trung gian: có tính ranh giới phối hợp giữa nhóm loạn thần kinh đa dạng và các rối loạn cư xử (thái nhân cách, nhân cách ranh giới)
• Nhóm tính cách thấp: dạng loạn thần (Paranoiaque, phân liệt, chu kỳ, trầm cảm)

Biểu hiện triệu chứng của RLNC

Những người có rối loạn nhân cách thường có vẻ không nhất quán, bối rối và bực bội đối với những người xung quanh họ (bao gồm cả các bác sĩ lâm sàng). Những người này có thể gặp khó khăn trong việc biết ranh giới giữa chính họ và những người khác.

Lòng tự trọng của họ cao hay thấp một cách không thích hợp. Họ có thể có các hình thức nuôi dạy con không phù hợp, tách rời, quá xúc cảm, lạm dụng, hoặc không có trách nhiệm, có thể dẫn đến các vấn đề về thể chất và tinh thần ở vợ/chồng hoặc con cái của họ.

Chẩn đoán RLNC

Đặc điểm của RLNC

Có rất nhiều dạng rối loạn nhân cách nhưng chúng đều có đặc điểm chung sau:

• Phần lớn những hành vi thể hiện sự rối loạn nhân cách xuất hiện trong thời kỳ cuối thời thơ ấu hoặc thanh niên và sẽ tiếp tục xuất hiện khi trưởng thành
• Rối loạn nhân cách ở trẻ em hay vị thành niên đôi khi được mô tả như là hạnh kiểm kém. Nhưng không phải bất cứ đứa trẻ nào có hạnh kiểm kém đều nhất thiết dẫn đến rối loạn nhân cách khi trưởng thành sau này
• Người rối loạn nhân cách có thái độ và hành vi là nguyên nhân gây ra những vấn đề lớn cho chính bản thân họ và người khác. Ví dụ như cách họ nhìn cuộc sống, cách họ nghĩ, quan hệ với người khác, làm việc
• Người được chẩn đoán rối loạn nhân cách có thể không có tính mềm dẻo trong cư xử
• Có tính chất dai dẳng diễn ra trong một thời gian dài.

Phần lớn người được chẩn đoán là rối loạn nhân cách phù hợp với ít nhất 2 tiêu chuẩn ở trên

• Hầu hết những người rối loạn nhân cách không nguy hiểm
• Tuy vậy  rối loạn nhân cách chống đối xã hội  hoặc psychopathic có thể gây nguy hiểm
• Rối loạn nhân cách ranh giới  hoặc hoang tưởng có nguy cơ  tự gây thương tích  và  tự tử  cao hơn bình thường
• Người rối loạn nhân cách có nhiều nhu cầu và dễ bị tổn thương

Tiêu chí chẩn đoán RLNC

Tiêu chuẩn chẩn đoán DSM. Rối loạn nhân cách được phân ở mục hai thuộc tài liệu chẩn đoán của Hiệp hội Tâm thần học Mỹ, DSM-IV. Để chẩn đoán rối loạn nhân cách, những tiêu chuẩn đặc biệt được liệt kê dưới đây phải được đáp ứng:

A.Có nhận thức và hành vi lâu dài khác biệt rõ ràng  với chuẩn văn hóa của cá nhân đó. Phải có ít nhất hai biểu hiện bất thường thể hiện ở các lĩnh vực sau:

1. Nhận thức bất thường dai dẳng và hằng định.(nhận thức và cảm nhận về bản thân, người khác và các sự kiện).
2. Tính nhạy cảm xuất hiện đầu tuổi thanh thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành. (bề rộng, bề sâu, tính không ổn định và các đáp ứng hợp lý của cảm xúc)
3. Chức năng xã hội (gây đau khổ và rối loạn chức năng xã hội)
4. Điều khiển cơn bốc đồng (Luôn xem xét tính hài hòa với nền văn hóa hiện hành của đối tượng.)

B.Các mẫu ứng xử, hành vi tồn tại lâu dài cứng nhắc và ảnh hưởng rộng đến các hoạt động cá nhân và xã hội.

C.Sự tồn tại dai dẳng của các mẫu dẫn đến tình trạng đau khổ thực sự hoặc làm suy giảm các chức năng xã hội, công việc hoặc các chức năng quan trọng khác.

D.Các mẫu tồn tại một cách ổn định và lâu dài, đồng thời phải  xuất hiện trước thời thanh niên hoặc trưởng thành.

E.Các mẫu không phải là biểu hiện hay hệ quả thích hợp hơn của một loại rối loạn tâm thần nào khác.

F.Các mẫu  không phải là hệ quả trực tiếp từ những vấn đề thể chất hay điều kiện sức khỏe nói chung như là bị tổn thương ở đầu.

Những người dưới 18 tuổi phù hợp với những tiêu chuẩn rối loạn nhân cách thường không được chẩn đoán là bị bệnh này, nhưng họ có thể được chẩn đoán các rối loạn khác có liên quan.  Rối loạn nhân cách chống đối xã hội  không được chẩn đoán cho tất cả những người dưới 18 tuổi.

Phân biệt RLNC và các triệu chứng bệnh lý khác

Mặc dù là một rối loạn tâm thần tuy nhiên cần phải rạch ròi để có thể tách ra những bất thường nằm trong tính cách và thái độ (RLNC) và các triệu chứng của các bệnh lý tâm thần.

Tác giả Foulds đã đưa ra các tiêu chí sau:

Các nét tính cách thì có tính phổ biến và toàn cầu,trong khi các triệu chứng thì thường cục bộ hơn,thay đổi theo từng nền văn hóa.

Người RLNC thấy các nét tính cách của mình là hài hòa và phù hợp (syntône), trong khi người bệnh thì cảm thấy khó chịu với các triệu chứng (égodystonic)

Các nét tính cách thì hằng định và bền vững trong khi triệu chứng sẽ biến đổi theo thời gian.

Điều trị RLNC

Sử dụng thuốc

Hầu hết các rối loạn nhân cách đều không đáp ứng với điều trị bằng thuốc và đây cũng là một cơ sở cho việc chẩn đoán phân biệt giữa rối loạn nhân cách và rối loạn khí sắc. Tuy nhiên, gần đây có sự gia tăng khuynh hướng dùng thuốc trong điều trị .

Điều trị với  anxiolytic  hoặc  thuốc an thần  trong giai đoạn ngắn cho trường hợp bị  stress  nặng. Điều trị dài hạn bao gồm  thuốc an thần  có thể hữu dụng đối với  rối loạn nhân cách hoang tưởng  và  rối loạn nhân cách phân liệt. Tuy nhiên có thể thuốc có hiệu quả trong việc điều khiển nguy hiểm và stress hơn là điều trị dài hạn chính bản thân căn bệnh rối loạn nhân cách.

Trị liệu tâm lý